Posiedzenie Zespołu problemowego TK ds. prawa pracy i układów zbiorowych

Posiedzenie Zespołu...

Posiedzenie Zespołu...

Tematyką obrad Zespołu problemowego TK ds. prawa pracy i układów zbiorowych w dniu 9 grudnia br. objęto sytuację pracowników ujawniających informacje o nieprawidłowościach w miejscu zatrudnienia (tzw. sygnalistów) oraz propozycję nowelizacji ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych autorstwa Konfederacji Lewiatan. W posiedzeniu uczestniczyli: reprezentujący stronę rządową w Zespole Podsekretarz Stanu w MPiPS Radosław Mleczko, eksperci z Departamentu Prawa Pracy w MPiPS, przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, członkowie Zespołu po stronie pracodawców oraz zaproszeni do udziału w nim reprezentanci Fundacji im. Stefana Batorego. Posiedzenie poprowadził Przewodniczący Zespołu - Maciej Sekunda (Konfederacja Lewiatan).

Anna Wojciechowska-Nowak z Fundacji im. Stefana Batorego rozpoczęła swoją wypowiedź od przedstawienia pojęcia sygnalisty - zgodnie z definicją Rady Europy sygnalistą jest osoba, która działając w dobrej wierze, zgłasza nieprawidłowości godzące w interes publiczny. Interes publiczny dotyczy przeróżnych dóbr prawnie chronionych, chodzi np. o ochronę równej konkurencji, praw konsumentów, bezpiecznych warunków pracy, ochronę przed korupcją urzędniczą czy działaniami nepotycznymi. W polskim prawie nie ma explicite wyrażonej koncepcji prawnej sygnalisty, działań sygnalizacyjnych oraz ochrony prawnej sygnalistów, co rodzi istotne konsekwencje. Brak odpowiednich ram prawnych powoduje trudności w ochronie sygnalistów, a za niewystarczające należy uznać obowiązujące regulacje Kodeksu pracy, m.in. przepisy antydyskryminacyjne. Co ważne, ochroną gwarantowaną prawem pracy nie są objęte osoby wykonujące prace na innej podstawie niż stosunek pracy.
Fundacja im. Stefana Batorego rekomenduje wprowadzenie do prawa koncepcji prawnej sygnalisty i kompleksowe uregulowanie problematyki ochrony sygnalistów, najlepiej w jednym akcie prawnym. W przypadku braku możliwości wprowadzenia systemowych rozwiązań, zaczątki koncepcji prawnej tej instytucji mogłyby powstać na gruncie nowelizacji przepisów Kodeksu pracy.
Druga rekomendacja Fundacji dotyczy wdrożenia wewnątrzzakładowych procedur (systemów) sygnalizowania nieprawidłowości jako elementu budowy kultury organizacyjnej, w której pracownicy czują się współodpowiedzialni za zakład pracy.

Przedstawiciele strony pracodawców wyrazili opinię, że przepisy prawa pracy zawierają regulacje ochronne, ale w pewnych przypadkach mogą one zostać uznane za niewystarczające. Z uwagi na złożoność problematyki  niechętnie jednak odnoszono się do koncepcji wprowadzania nowych regulacji dotyczących problematyki sygnalistów do Kodeksu pracy.

Wiceminister R. Mleczko zwrócił uwagę, że obowiązujące przepisy Kodeksu pracy obejmują ochroną liczne grupy pracowników powołanych do tego, by reagować na zjawiska nieprawidłowe w miejscu pracy, szczególnie w zakresie warunków bhp. Poinformował także, że MPiPS wystąpiło do reprezentatywnych organizacji partnerów społecznych z prośbą o ustosunkowanie się do problematyki ochrony prawnej tzw. sygnalistów. Po zakończeniu konsultacji i podsumowaniu ich wyników możliwe będzie powrócenie do dyskusji w tym temacie.

W drugiej części posiedzenia Zespołu Konfederacja Lewiatan przedstawiła propozycję zmiany ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

Przedstawione propozycje nowelizacji ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych obejmują podstawowe rozwiązania w zakresie funkcjonowania funduszu, zawarte w ustawie. Dotyczy to zarówno obligatoryjności tworzenia funduszu przez pracodawców pozabudżetowych, trybu podejmowania decyzji o jego tworzeniu lub rezygnacji z funduszu, modyfikacji ustawowego kręgu osób uprawnionych do korzystania z funduszu, zmian w przeznaczeniu funduszu jak i zasad przyznawania świadczeń socjalnych.
Zgłoszone propozycje dotyczą:
• poszerzenia zakresu działalności socjalnej poprzez dodanie do definicji działalności socjalnej finansowania lub współfinansowania opieki zdrowotnej, innej niż służba medycyny pracy oraz udzielanie pożyczek nie tylko na cele mieszkaniowe, ale w zasadzie na każdy dowolny cel,
•  wyłączenia z kręgu osób ustawowo uprawnionych do korzystania z funduszu byłych pracowników – emerytów i rencistów i ich rodzin,
•  zastąpienia obowiązku tworzenia funduszu możliwością jego tworzenia przez wszystkich pracodawców pozabudżetowych,
• zastąpienia możliwości dowolnego kształtowania odpisu na fundusz i rezygnacji z jego tworzenia w drodze układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania możliwością kształtowania wysokości tego odpisu wyłącznie w drodze układu zbiorowego pracy,
• ograniczenia stosowania obowiązującej zasady uzależniania decyzji o przyznawaniu i wysokości ulgowych usług i świadczeń socjalnych od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej, jedynie do dwóch rodzajów działalności socjalnej – pomocy materialnej oraz udzielania pożyczek, przy czym ”dopuszcza” się możliwość stosowania kryteriów socjalnych do innych rodzajów działalności socjalnej, jeśli regulamin będzie zawierać takie postanowienia.

Odnosząc się do przedstawionych propozycji strona rządowa podkreśliła, że obowiązujące zasady tworzenia i gospodarowania funduszu, zawarte w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych są wynikiem ustaleń (kompromisu) związków zawodowych, pracodawców i rządu jakie zostały wypracowane w trakcie negocjacji nad paktem o przedsiębiorstwie w 1993 r.
Dlatego też, mając na względzie pomocowy charakter i wyłącznie socjalne, a nie wynagrodzeniowe przeznaczenie ZFŚS, aktualnie podnoszone przez pracodawców postulaty zmian w systemie zakładowej działalności socjalnej powinny także stać się przedmiotem dyskusji wszystkich stron dialogu społecznego.