Zadania związków zawodowych

Generalna zasada wprowadzona przez art. 7 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych przewiduje, że w zakresie praw i interesów zbiorowych związki zawodowe reprezentują wszystkie osoby, o których mowa w art. 2 ust. 1 i 3-6 ustawy o związkach zawodowych (tj. osoby wykonujące pracę zarobkową, emerytów, rencistów, osoby bezrobotne, wolontariuszy, stażystów i inne osoby, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia, osoby skierowane do pracodawców w celu odbycia służby zastępczej oraz funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej, strażaków Państwowej Straży Pożarnej oraz pracowników Najwyższej Izby Kontroli) - niezależnie od ich przynależności związkowej (reprezentacja ogólna). W sferze zbiorowego prawa pracy ten rodzaj reprezentacji obejmuje w szczególności możliwość występowania wobec pracodawców z różnorodnymi postulatami, opiniami czy żądaniami, które dotyczą interesów osób wykonujących pracę zarobkową, w tym negocjowania układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych.

O ile w zakresie reprezentacji w sferze zbiorowego prawa pracy związki zawodowe reprezentują wszystkie osoby wymienione w art. 2 ust. 1 i 3-6 ustawy o związkach zawodowych, niezależnie od ich przynależności związkowej, o tyle w sprawach indywidualnych dotyczących wykonywania pracy zarobkowej, zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, związki zawodowe reprezentują swoich członków. Niemniej jednak osoba niezrzeszona w związku zawodowym może zwrócić się do związku zawodowego, aby ten podjął się obrony jej praw i interesów wobec pracodawcy art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych).

Do uprawnień związków zawodowych a sprawach indywidualnych dotyczących wykonywania pracy zarobkowej należą m.in. zgłoszenie umotywowanych zastrzeżeń przy wypowiedzeniu pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub wyrażenie opinii przy rozwiązaniu z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia.

Najważniejszym uprawnieniem związków zawodowych jest prawo do prowadzenia rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy.

Układy zbiorowe pracy to dwustronne porozumienia o charakterze normatywnym zawierane w drodze rokowań z udziałem równorzędnych partnerów – pracodawców (organizacji pracodawców) i związków zawodowych reprezentujących interesy osób wykonujących pracę zarobkową.

Więcej informacji na temat układów zbiorowych pracy znajdziesz pod adresem: http://www.dialog.gov.pl/dialog-krajowy/uklady-zbiorowe-pracy/

Do grupy innych niż układy zbiorowe porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy można zaliczyć m.in.

• porozumienie o stosowaniu układu zbiorowego pracy - art. 241¹⁰ Kodeksu pracy;
• porozumienie o zawieszeniu stosowania układu zbiorowego pracy - art. 241²⁷ Kodeksu pracy;
• porozumienie o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami - art. 23^1a § 1 Kodeksu pracy;
• porozumienie w sprawie warunków stosowania telepracy przez pracodawcę - art. 67 § 1 Kodeksu pracy;
• porozumienie regulujące zasady przeprowadzenia procesu zwolnień grupowych u pracodawcy - art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2018 r. poz. 1969, z późn. zm.);
• porozumienie kończące spór zbiorowy - art. 9 i art. 14 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 123).

Artykuł 2 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych przyznaje związkom zawodowym wyłączne prawo reprezentowania interesów pracowników i innych grup społecznych uprawnionych do wszczynania sporów zbiorowych w postępowaniach mających na celu rozstrzyganie sporów zbiorowych.

Więcej informacji na temat sporów zbiorowych znajdziesz pod adresem: http://www.dialog.gov.pl/dialog-krajowy/spory-zbiorowe/

Zgodnie z art. 23 ustawy o związkach zawodowych związki zawodowe sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą, na zasadach określonych odrębnymi przepisami, w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Związki zawodowe mają prawo interwencji w sytuacji, gdy ich zdaniem postępowanie organu administracji państwowej i samorządu terytorialnego lub pracodawcy, jest niezgodne z prawem lub narusza zasady sprawiedliwości. W takiej sytuacji związek zawodowy może wystąpić do właściwego organu z żądaniem spowodowania usunięcia we właściwym trybie stwierdzonej nieprawidłowości.