Uprawnienia przedstawicieli zakładowych organizacji związkowych

Ustawa o związkach zawodowych przyznaje szczególne uprawnienia przedstawicielom zakładowych organizacji związkowych:

1.      zwolnienie działacza związkowego z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej (art. 31 ustawy o związkach zawodowych).

Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysługuje członkowi zarządu zakładowej organizacji związkowej. Czas takiego zwolnienia obejmuje okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej. Wymiar czasowy zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy zależy liczby członków danej zakładowej organizacji związkowej zatrudnionych przez pracodawcę.

Tryb udzielenia i korzystania z tego zwolnienia precyzują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 listopada 2018 r. w sprawie trybu udzielenia i korzystania ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysługującego osobie wykonującej pracę zarobkową, sposobu ustalenia wysokości wynagrodzenia albo świadczenia pieniężnego przysługującego osobie w okresie zwolnienia od pracy oraz wynikających z tego tytułu uprawnień i świadczeń  (Dz. U. z 2018 r. poz. 2323).

2.      ochronę trwałości stosunku prawnego wiążącego osobę wykonującą pracę zarobkową z pracodawcą (art. 32 ustawy o związkach zawodowych).

Gwarancjami trwałości stosunku prawnego są objęci:

1) wskazani uchwałą zarządu członkowie zarządu zakładowej organizacji związkowej,

2) wskazane uchwałą zarządu osoby wykonujące pracę zarobkową będące członkami zakładowej organizacji związkowej, upoważnione do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,

3) wskazane uchwałą komitetu założycielskiego osoby wykonujące pracę zarobkową,

4) osoby wykonujące pracę zarobkową pełniące z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystające u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.

Gwarancje ochronne określone w art. 32 ustawy o związkach zawodowych oznaczają zakaz wypowiadania i rozwiązywania stosunku prawnego przez pracodawcę bez uzyskania uprzedniej zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej. Zgody zarządu związkowego wymaga również jednostronna zmiana warunków pracy lub płacy na niekorzyść chronionej osoby wykonującej pracę zarobkową.

Nowelizacja ustawy o związkach zawodowych z 2018 r. wprowadziła terminy na wyrażenie przez zarząd zakładowej organizacji związkowej zgody na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku prawnego z działaczem albo na jednostronną zmianę warunków pracy lub wynagrodzenia na jego niekorzyść. Te terminy wynoszą:

• 14 dni roboczych liczonych od dnia złożenia przez pracodawcę pisemnego zawiadomienia o zamiarze wypowiedzenia lub jednostronnej zmiany stosunku prawnego,
• 7 dni roboczych liczonych od dnia złożenia przez pracodawcę pisemnego zawiadomienia o zamiarze rozwiązania stosunku prawnego bez wypowiedzenia.

Bezskuteczny upływ ww. terminów jest od dnia 1 stycznia 2019 r. równoznaczny z wyrażeniem zgody przez zarząd zakładowej organizacji związkowej.

Ponadto pracownicy mają prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z ich funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy (art. 31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych). Odpowiednie uprawnienie zostało przyznane na mocy nowelizacji ustawy o związkach zawodowych z 2018 r. innym niż pracownicy osobom wykonującym pracę zarobkową. Te osoby zachowują prawo do wynagrodzenia, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (art. 31 ust. 4 ustawy o związkach zawodowych).